En aquest lloc «web» trobareu propostes per fer front
a problemes econòmics que esdevenen en tots els estats del món:
manca d'informació sobre el mercat, suborns, corrupció,
misèria, carències pressupostàries, abús de
poder, etc.
O mellor presidente da Arxentina: artigo histórico de Arturo Illia.
Presentación.
Nesta reportaxe lembramos un político ético que alcanza democraticamente a presidencia do seu estado e implanta o establecemento de propostas a prol do seu propio pobo. O seu talante, á vez honesto e valente, fai que tome medidas que desvelan a reacción dos poderes fácticos, o que provoca un golpe de estado que o afasta do seu cargo.
Desde o Centro de Estudos Joan Bardina agradecemos o labor das persoas que escribiron esta reportaxe a modo de homenaxe a Arturo Umberto Illia, reivindicando un sistema económico, político e social que facilite que sexan persoas de talante ético as que ocupen os cargos de responsabilidade política, onde non haxa contradiccións entre os medios utilizados e a finalidade de servizo á colectividade.
Equipo do Centro de Estudos Joan Bardina.
Venres, 6 de abril de 2018.
O mellor presidente da Arxentina: artigo histórico de Arturo Illia.
Hai 35 anos, o 18 de xaneiro de 1983, falecía na pobreza o ex Presidente Arturo Illia. Médico de profesión, transitou os seus últimos días traballando na panadaría dun amigo, xa que renunciara á súa xubilación.
Entre as súas pertenzas só se atopaba un par de zapatos.
Non tiña auto, xa que o tivo que vender durante o seu mandato para pagar o tratamento médico á súa esposa, quen finalmente morrería de cancro.
Desempeñouse como médico en Cruz do Eixo, Córdoba, onde era chamado o «Apóstolo dos Pobres», por dedicarse a atender a pacientes sen recursos, para o que se trasladaba dacabalo, en sulky ou a pé, e compraba el mesmo os medicamentos.
O premio Nobel Federico Leloir, segundo conta Marcos Aguinis, tivo a coraxe de refutar a quen pretenderon diminuír a herdanza de Arturo Illia expresando: «a Arxentina tivo unha brevísima Idade de Ouro nas artes, a ciencia e a cultura: foi de 1963 a 1966».
Arturo Illia (1900-1983).
Cando Arturo Umberto Illia asumiu a presidencia (1963-1966), a súa declaración xurada consistiu nun prazo fixo, un auto e a súa casa en Cruz do Eixo. A súa vivenda fora regalada por veciños, pacientes e amigos.
Ao deixar o poder, só quedaba a casa, catro traxes e outras pezas de uso persoal.
Arturo Illía loitou toda a súa vida polos dereitos dos máis débiles, demostrando a todo un país e demais nacións latinoamericanas, que se pode exercer o Goberno dunha República sen deixar de lado os valores éticos e os principios ideolóxicos, gobernou para o pobo, sen pór nunca por diante especulacións políticas persoais ou partidarias, senón facendo sempre o mellor para o seu país, a súa soberanía política e o fortalecemento das institucións democráticas.
«Esta é a hora da reparación nacional, á que todos temos algo que achegar. Esta é a hora da grande revolución democrática, a única que o pobo quere e espera; pacífica, si, pero ética, profunda e vivificante, que, ao restaurar as forzas morais da nacionalidade, permítenos afrontar un destino promisorio con fe e esperanza».
Arturo Umberto Illia.
Ese foi a mensaxe que pronunciou ao ser nomeado presidente.
Portada de revista: «Un médico para un país enfermo: Arturo Illia».
Resulta importante destacar da súa xestión: o impulso da Lei de Medicamentos, a Lei de Salario Mínimo Vital e Móbil, a anulación dos Contratos Petroleiros, a anulación dos Gastos Reservados, a defensa da Soberanía de Malvinas ante a ONU, e a instauración dun 25 % do orzamento nacional para a Educación, a maior cifra na historia do país, como así tamén, garantir a vixencia dos dereitos civís, as liberdades públicas, e o deseño dunha política exterior soberana e solidaria, sobre todo, para cos pobos en vías de desenvolvemento e ademais levou a cabo un plan de alfabetización e baixou a desocupación... todo iso en menos de 3 anos.
«O que a nosa democracia necesita é ser auténtica expresión da súa verdadeira esencia. O importante non é que o sentido social da democracia estea nas nosas declaracións políticas ou estatutos partidarios, senón que os arxentinos teñan a decisión e a valentía de levalo á práctica».
Arturo Umberto Illia.
A súa xestión no Goberno.
Arturo Illia a sumiu o cargo o 12 de outubro de 1963. O seu primeiro acto de goberno consistiu en eliminar as restricións que pesaban sobre o peronismo. Desde a Revolución Liberadora as manifestacións dese partido estaban prohibidas polo Decreto 4161/56, contodo cinco días despois de que Illia asumise o goberno realizouse un acto conmemorativo polo 17 de outubro en Praza Miserere sen limitación algunha. Da mesma maneira levantáronse as restricións electorais, habilitando a participación do peronismo nos comicios lexislativos do ano 1965. Tamén se levantou a prohibición que pesaba sobre o Partido Comunista e promulgáronse leis contra a discriminación e violencia racial.
Jairo conta unha anécdota familiar con Don Arturo Illia como protagonista. Vídeo de 4 minutos e 22 segundos.
Lei do salario mínimo, vital e móbil.
O 15 de xuño de 1964 publícase no Boletín Oficial a Lei 16.459, do salario mínimo, vital e móbil, previa á constitución do Consello do Salario, integrado por representantes do Goberno, os empresarios e os sindicatos.
Entre os obxectivos do proxecto figuraban a necesidade de «evitar a explotación dos traballadores naqueles sectores nos cales pode existir un exceso de man de obra», «asegurar un ingreso mínimo adecuado» e «mellorar os salarios dos traballadores máis pobres».
Cos mesmos obxectivos, promoveuse a Lei de Abastecemento, destinada a controlar os prezos da cesta da compra familiar e a fixación de montos mínimos de xubilacións e pensiones.
«Debemos loitar polo home mesmo, porque é a evidencia humana a que fai bambolear os tiranos e falsos deuses. E se non sabemos con seguranza que a nosa verdade é a verdade, sabemos ben, en cambio, onde está a mentira».
Arturo Umberto Illia.
A política petroleira.
O Presidente de Arxentina Arturo Umberto Illia falando en público.
Arturo Frondizi iniciara no seu goberno unha política de explotación petroleira baseada na concesión dos xacementos a empresas privadas reservando á empresa estatal Xacementos Petrolíferos Fiscais (YPF) a actividade de exploración e a compra da produción ás empresas concesionarias. Ás obxeccións de carácter económico e comercial (como o traslado do risco empresario a YPF que debía realizar o investimento en novas exploracións, ou o aumento dos prezos dos combustibles), a plataforma electoral de Illia denunciaba a política das concesións por considerala contraria aos intereses nacionais e comprometeuse a anular os co ntratos de concesión.
O 15 de novembro de 1963 Illia asinou os Decretos 744/63 e 745/63 que anulaban os devanditos contratos por «vicios de ilexitimidade e producir danos aos dereitos e intereses da Nación».
A Educación.
Durante a súa xestión de goberno, a educación tivo un peso significativo no Orzamento Nacional. No ano 1963, a súa participación era do 12%, no ano 1964, do 17%, no ano 1965, do 23%.
O 5 de novembro de 1964 ponse en marcha o Plan Nacional de Alfabetización, co obxectivo de diminuír a taxa de analfabetismo que para a época se estimaba en pouco máis do 10% da poboación adulta. En xuño de 1965 o Programa contaba con doce mil cincocentos centros de alfabetización e a súa tarefa alcanzaba a trescentos cincuenta mil alumnos de dezaoito a oitenta e cinco anos de idade.
Entre 1963 e 1966 graduáronse da UBA 40.000 alumnos, a cifra más alta en toda a historia da universidade.
A Lei de medicamentos.
A Lei 16.462, tamén chamada Lei Oñativia en homenaxe ao Ministrou de Saúde Arturo Oñativia, foi aprobada por todos os bloques, excepto UDELPA e a Federación de Partidos do Centro, e sancionada o 28 de agosto de 1964. Establecía unha política de prezos e de control de medicamentos, conxelando os prezos aos vixentes a fins de 1963, fixando límites para os gastos de propaganda, impondo límites á posibilidade de realizar pagos ao exterior en concepto de regalías e de compra de insumos. A regulamentación da Lei mediante o Decreto 3042/65 fixaba ademais a obriga para as empresas de presentar mediante declaración xurada unha análise de custos e a formalizar todos os contratos de regalías existentes.
Esta lei xorde, a partir dun estudo realizado por unha comisión creada polo Presidente Illia sobre 300.000 mostras de medicamentos. Moitos destes medicamentos non eran fabricados coa fórmula declarada polo laboratorio e o seu prezo excedía nun 1000% ao custo de produción.
Partidarios, opositores e observadores imparciais coincidiron en que esta política tivo un peso decisivo no proceso político que culminou co derrocamento do presidente a mans dun golpe militar.
«Só será xusta a nosa orde social cando se logre que os recursos humanos, unidos ao avance técnico do país, permitan asegurar ao home arxentino a satisfacción das súas necesidades físicas e espirituais».
Arturo Umberto Illia.
Política económica.
En materia económica, o goberno de Arturo Illia tivo unha política de ordenamento do sector público, de diminución da débeda pública e de impulso á industrialización. Creouse a Sindicatura de Empresas do Estado, para un control máis eficaz das empresas públicas.
A evolución do Produto Bruto Interno durante ese período foi do -2,4% para o ano 1963, do 10,3% para o ano 1964 e do 9,1% para o ano 1965. A evolución do Produto Bruto Industrial foi do -4,1% para o ano 1963, do 18,9% para o ano 1964 e do 13,8% para o ano 1965. A débeda externa diminuíu de 3.400 millóns de dólares a 2.600 millóns.
O salario real horario creceu entre decembro de 1963 e decembro de 1964 un 9,6%. A desocupación pasou de 8,8% en 1963 a 5,2% en 1966.
O derrocamento.
O 28 de xuño de 1966 á madrugada, Illia atopábase na Casa de Goberno, acompañado polos ministros, colaboradores, algúns senadores e deputados nacionais radicais. Ás 5 horas e 10 minutos, dese día, martes, penetraron o xeneral Xulio Alsogaray, o Xefe da Casa Militar, brigadier Rodolfo Pío Otero, o coronel Luís Perlinger e un grupo de oficiais.
O Presidente arxentino Arturo Umberto Illia en público.
O diálogo reconstruído foi publicado pola revista «Somos» o 21 de xaneiro de 1983:
Alsogaray: «Veño cumprir ordes do comandante en xefe...».
Illia: O comandante en xefe das Forzas Armadas son eu. (Sinalando un libro que está a un costado da súa mesa). A miña autoridade emana desa Constitución que nós cumprimos e que vostede tamén xurou cumprir. Como máximo, vostede é un xeneral sublevado que engana os seus soldados.
Alsogaray: En representación das Forzas Armadas veño pedirlle que abandone este despacho. A escolta de granaderos acompañarao.
Illia: Vostede non representa ás Forzas Armadas, senón tan só a un grupo de insurrectos. Vostede e quen o acompañan actúan como salteadores nocturnos...
Alsogaray: Co fin de evitar actos de violencia, convídoo novamente a que abandone esta casa.
Illia: Son vostedes quen están a provocar a violencia. Vostedes non teñen nada que ver co Exército de San Martín e de Belgrano. Causáronlle moito mal á patria e seguirano causando. O país condenaraos por esta usurpación...
Alsogaray: Vostede está a levar as cousas a un terreo que non lle corresponde, doutor IIlia; garantímoslle o seu traslado á residencia de Oliveiras. A súa integridade física está asegurada.
Illia: O meu benestar persoal non me interesa. Quedo traballando no lugar que me indica a lei e o meu deber: Como comandante en xefe, ordénolle que se retire.
Alsogaray: Eu só recibo ordes do comandante en xefe do Exército.
IIlia: O único xefe supremo das Forzas Armadas son eu. Vostedes son os insurrectos. Retírense!
Os xefes militares abandonan o despacho presidencial. Ás seis, retorna o coronel Perlinger en compañía de oficiais subalternos. Perlinger achégase pola esquerda ata a mesa de Illia e dille en ton firme:
Perlinger: Doutor Illia, en nome das Forzas Armadas, veño dicirlle que foi destituído.
Illia: Xa lle dixen ao xeneral Alsogaray que vostedes non representan ás Forzas Armadas.
Perlinger: Rectifícome. En nome das forzas que posúo...
Illia: Traia esas forzas.
Perlinger: Non cheguemos a eso...
Illia: Son vostedes os que empregan a forza, non eu.
O Presidente arxentino Arturo Umberto Illia sentado, falando en público.
«Xamais acepten os mozos que lles coarten o máis importante dos dereitos que ten o ser humano, que é a libertad de pensar».
Arturo Umberto Illia.
Perlinger e os seus acompañantes retíranse. Ás 7 horas e 25 minutos volve Perlinger, está vez á fronte dun grupo de efectivos da garda de infantaría da Policía Federal, portando pistolas lanzagases.
Perlinger: Doutor llIia, a súa integridade física está plenamente asegurada, mais non podo dicir o mesmo das persoas que se atopan con vostede. Eles serán desaloxados pola forza.
IIlia: A súa conciencia vaille a reprochar o que estea a facer. (dirixíndose á tropa policial). A moitos de vostedes daralles vergoña cumprir estas ordes indignas de quen nin sequera é o seu xefe. Acórdense: cando conten aos seus fillos o que fixeron neste momento, sentirán vergoña...
Perlinger: Doutor Illia teremos que usar a forza...
Illia: É o único que teñen...
Perlinger: (Con ton enérxico, aos seus subordinados): Dous oficiais a custodiar ao doutor Illia, os demais avancen e desaloxen o salón.
A tropa avanzou mentres que os dous oficiais de policía que debían vixiar a Illia non puideron cumprir o seu labor, pois este foi inmediatamente rodeado polos seus colaboradores. Houbo forcexeos, pero en poucos minutos o despacho foi desaloxado. Illia e os seus colaboradores baixaron polas escaleiras ata a planta baixa, seguidos de perto polo pequeno batallón de lanzagases. Eran as 7 horas e 40 minutos sobre as veredas da Praza de Maio e do Banco Nación, varias ducias de soldados corpo a terra apuntaban cara á Casa Rosada cos seus fusís. Ás 7 horas e 45 minutos Illia subía a un taxi, rumbo á casa do seu irmán en Martínez.
«Somos» non reproduciu con fidelidade os diálogos. Outras testemuñas permítennos afirmar algunhas expresións importantes, logo de mencionar que case todo o equipo balbinista acompañaba a Illia na circunstancia. Alsogaray colocouse á esquerda do Presidente IIlia, quen sen levantar a cabeza, nin miralo sequera, nin inmutarse, continuou co que estaba a facer nese momento. Iso molestaría o militar, quen irritado, pretendeu arrebatarlle unha fotografía que nese momento Illia asinaba para un dos seus colaboradores (un empregado da secretaría privada, ou o xefe da mesma, Miguel Angel López, ou unha ordenanza, segundo distintas versións). Illia impediu que o militar lle arrebatase a fotografía e, seguidamente, produciuse unha parte do diálogo, que a citada revista non tivo en conta:
Alsogaray: Deixe iso, permítame...
Illia: Cale... Eu non o coñezo. Quen é vostede?
Alsogaray: Son o xeneral Alsogaray...
Illia: Espérese. Estou a atender a un cidadán, ¿cal é o seu nome amigo?
Alsogaray: Respécteme...
Illia: (Ao concluír de asinar a fotografía) Este raparigo é máis que vostede. É un cidadán digno e nobre. (Parándose e dirixíndose ao xeneral) Que é o que quere?
Alsogaray: Veño cumprir ordes do comandante en xefe...
Logo, segue en liñas xerais o diálogo xa reproducido, pero cunha variante:
Alsogaray: En representación das Forzas Armadas pídolle que abandone o despacho.
Illia: Vostede non representa as Forzas Armadas, só representa a un grupo de insurrectos. Vostede e quen o acompañan actúan como salteadores nocturnos, que como os bandidos aparecen de madrugada para tomar a Casa de Goberno...
Anos despois, o coronel Luís C. Perlinger enviou ao doutor Illia a seguinte nota:
«A principios de 1966 sendo vostede Presidente da Nación, tiven algunhas reunións en Mar da Prata e en Buenos Aires con xenerais que ocupaban altos cargos no EMGE, aos cales tratei de convencer de non romper a orde institucional. Ante a inutilidade da miña prédica e guiado pola idea de que a unidade da forza ameazada por casos illados de oposición era máis importante que o respecto á Constitución, sumeime ao movemento que estalou o 28 de xuño.
Circunstancias que non se buscan, pero que se dan con frecuencia nos homes de acción asignáronme un rol importante na súa destitución.
Nunha presentación datada en xullo de 1976, que repartín profusamente e da cal me ocupei de enviarle un exemplar escribía: «Hai 10 anos o Exército ordenoume que procedese a desaloxar o despacho presidencial. Entón o doutor Illia serenamente avanzou cara a min e repetiume varias veces: Os seus fillos vanllo reprochar. Tiña tanta razón!». Hai tempo que eu mo reprocho porque entón caín inxenuamente na trampa de contribuír a desaloxar a un movemento autenticamente nacional.
Vostede deume esa madrugada unha inesquecible lección de civismo. O público recoñecemento que en 1976 fixen do meu erro; aínda que non puiden reparar o dano causado, dá a vostede, un dos grandes demócratas do noso país, a satisfacción de que o seu último acto de goberno foi transformar en auténtico demócrata a quen o estaba expulsando pola forza das armas do seu cargo constitucional...».
Portada no diario «O Litoral»: «Depuxeron o goberno do Doutor Illia. J. Onganía, Presidente provisional».
«A falta de ostentación é fundamental en todo home que queira exercitar unha acción docente de calquera finalidad... para ser útil hai que ser austero, desinteresado e modesto».
Arturo Umberto Illia.
«O golpe de estado do 28 de xuño de 1966 que derrocou o goberno constitucional, foi un dos actos máis prexudiciais para a continuidade institucional e o auténtico desenvolvemento socioeconómico da Arxentina. Obedeceu a varias causas: o posible retorno ao poder do peronismo, o seu enfrontamento cos capitais petroleiros e as empresas multinacionais farmacéuticas, a extraordinaria campaña de acción psicolóxica a través de todos os medios de comunicación; e unha nova coalición entre as xerarquías sindicais e os mandos militares con orientación franquista e inspirados na Doutrina da Seguridade Nacional, son as mais mencionadas.
Aínda que non se diga con frecuencia por temor a incorrer na afirmación de algo politicamente incorrecto, hai que destacar que o golpe contra Illia foi posible fundamentalmente en virtude do pacto ou alianza militar-sindical peronista, de raizame corporativista e reminiscencias franquistas.
Por que pacto? Porque todo pacto inclúe unha contraprestación entre as partes intervinientes, e o pacto militar-sindical peronista concretouse na escalada de violencia gremial que se materializou no plan de loita con toma de fábricas decretado pola CXT e executado con precisión cronométrica e finalizou coa entrega por parte do goberno ditatorial de Onganía entregando o manexo do sistema das obras sociais aos sindicatos peronistas, no que constitúe unha auténtica rémora de corporativismo fascistoide e unha débeda do estado democrático aínda hoxe. Iso significou afiliados aos gremios e obras sociais sen adecuada e eficaz atención médica e dirixentes sindicais corruptos e enriquecidos.
Aquel pacto entre os militares cursillistas de dereita e os sindicalistas peronistas vén cumprindo ata a data con rigorosa minuciosidade e significou o mecanismo de financiamiento irregular do peronismo con achegas de todos os traballadores arxentinos mal administrados e direccionados», apunta Diego Barovero.
Arturo Umberto Illia servíndose un vaso.
Perón apoiou e simpatizou co golpe.
A evidencia está nos arquivos. A fin de xuño, no preciso momento en que o xeneral Juan Carlos Onganía xuraba como nuevo presidente, Perón recibía en Porta de Hierro ao xornalista Tomás Eloy Martínez, enviado da revista Primeira Plana, e dicíalle: «Para min, este (o golpe) é un movemento simpático porque se acurtou unha situación que xa non podía continuar. Cada argentinon sentía iso. Onganía puxo termo a unha etapa de verdadeira corrupción. Illia detivera ao país querendo imporlle estruturas do ano mil oitocentos, cando nace o demoliberalismo burgués, atomizando aos partidos políticos. Se o novo goberno procede ben, triunfará».
«O golpe de 1966 non tivo só dous actores, entre outras cousas, polo papel desestabilizador que cumpriu o peronismo».
Como proba do apoio peronista ao golpe, o habitual foi lembrar que importantes dirixentes, como o metalúrxico Augusto Vandor, asistiron á xura do novo ditador na Casa Rosada. Con todo, a palabra do líder parece ser máis elocuente que os xestos políticos daquel dirixente sindical logo rebelde, que terminaría os seus días asasinado por unha célula guerrilleira.
O que publicou Primeira Plana o 30 de xuño de 1966 está reproducido no sitio «O historiador», de Felipe Pigna, quen non adoita ser tachado de «gorila» pola historiografía peronista. Di alí Perón: «Simpatizo co movemento militar porque o novo goberno puxo coto a unha situación catastrófica. Como arxentino apoiaría a todo home que puxese fin á corrupción do Goberno Illia. A corrupción, como o peixe, empezou pola cabeza. Illia usou fraude, trampas, proscripciones; interpretou que a política era xogo con vantaxe; e en política, como na vida, todo xogador fullero vai parar a Vila Devoto. O home que acabou con iso, por suposto, ten que serme simpático, pero non sei se tamén o será no futuro. O defecto do actual goberno é non saber exactamente o que quere, pero a cousa vai ser cando desate o paquete, porque eles tampouco saben o que hai alí».
Fragmento de Pablo Mendelevich para A Nación. Tradución ao galego: Vicenzo Reboleiro González.
O poder do diñeiro.
Nesta reportaxe lembramos un político ético que alcanza democraticamente a presidencia do seu estado e implanta o establecemento de propostas a prol do seu propio pobo. O seu talante, á vez honesto e valente, fai que tome medidas que desvelan a reacción dos poderes fácticos, o que provoca un golpe de estado que o afasta do seu cargo.
